Odwróćmy system i opodatkujmy starszych - podatek rosnący z wiekiem

Przerzucałem ostatnio pierwszy numer polskiego Bloomber Businessweek i trafiłem na małą wzmiankę o propozycji podatku PIT, którego stawka rośnie z wiekiem. Myślałem o tym i doszedłem do wniosku, że to całkiem genialne rozwiązanie. Skoro wszystko się zmienia, to może czas kompletnie odwrócić system podatkowy. Gdyby jakaś partia, na ostatnią chwilę, przed 9 października potrzebowała programu gospodarczego, który zapewni jej rozgłos, to służę pomocą. Przy okazji taki system niesie zupełnie inne, ciekawe konsekwencje.


Uwielbiam pomysły, które wywracają stereotypy do góry nogami i burzą utarty światopogląd. Dlatego im dłużej myślałem o idei podatku rosnącego z wiekiem, tym bardziej mi się on podobał. Dlatego jeżeli jakaś partia chciałaby program gospodarczy, napisałbym go i uderzyłbym w bardzo, ale to bardzo rewolucyjne tony i pojechał totalnie populizmem. Brzmiało by to mniej więcej tak (mój pierwszy manifest):

Pokolenie, które teraz zaczyna swoją karierę i budowanie rodzin trafiło na niezły syf w finansach publicznych zostawiony po naszych rodzicach, ciotkach, wujkach i starszych kuzynach. Nie dość, że na starcie jesteśmy zadłużeni na  dziesiątki tysięcy złotych za to, że nasi rodzice świetnie się bawili za Gierka, to jeszcze genialne socjalistyczne wybory naszych rodziców i starszych kuzynów w latach dziewięćdziesiątych i początku tego wieku dołożyły nam kolejne długi. Starsi od nas imprezowali, bawili się z zasiłków, dumnie wspierali związki zawodowe, a teraz do nas mówią: "musicie za to zapłacić". Ale niby dlaczego? A ja się pytam ile za to będą musiały zapłacić nasze dzieci. Czemu rodzą się z długiem, niczym grzechem pierworodnym, dlatego, że lubiliście wydawać ich pieniądze? Oddajcie je teraz.


Mamy po 25- 30 lat i zamiast zakładać rodziny i kupować domy, martwimy się jak za 10 lat utrzymamy całą rzeszę emerytów z pokolenia naszych rodziców i do tego spłacimy rosnący dług publiczny. Nie mamy co liczyć na pomoc starszych kuzynów: oni byli niżem demograficznym i sami nie spłodzili wiele dzieci, więc pokolenie po nas, też jest wybitnie mało liczne. Jesteśmy ostatnim licznym pokoleniem i będziemy mieli na prawdę grubo przerąbane za jakieś 10 lat, kiedy będziemy ostatnim wyżem na rynku pracy.


A to nie nasza wina. Więc niech Ci, od których zależało to jak się zadłużamy zaczną płacić za swoje pomyłki. Niech zapłacą wyższe podatki, które pójdą na ich leczenie, ich emerytury  (w końcu średnia wieku się wydłuża) oraz nowe drogi dla naszych dzieci. My swoje pieniądze wolimy wydawać inaczej.


Każdy chce żyć długo i szczęśliwie. Każdy chciałby podróżować jak przysłowiowy niemiecki emeryt. Ale dlaczego inni mają za to płacić? Brzmi okrutnie? Ale nie gorzej niż: chcę podróżować i żyć długo, niech inni za to zapłacą.


Żyjemy w czasach, kiedy triumfuje medycyna i socjalne społeczeństwo. Musimy coś zmienić, bo obecny system staje się niewydolny, gdyż coraz mniej pracujących musi utrzymywać coraz więcej emerytów, rencistów i ludzi z różnych innych powodów nie pracujących. Nikt nikomu nie odmawia szczęśliwego i długiego życia, ale zmiany są konieczne. Na pewno nie możemy wrócić do metod ze starożytnej Sparty, gdzie brutalnie rozprawiano się z ludźmi niezdolnymi do pracy i zapraszano ich na ostatni spacer po klifach. Nikt normalny nie zaproponuje takiego rozwiązania w XXI w. Musimy patrzeć  do przodu i jasno sobie powiedzieć: jeżeli jesteś starszy, musisz płacić więcej, a jeżeli jesteś młodszy, pracować ciężej.


Dlatego koniecznie trzeba wprowadzić podatek progresywny, który będzie rósł wraz z wiekiem. Tak, żeby starsi ludzie czuli się odpowiedzialni za swoje błędy. To nie my zgotowaliśmy ten syf. Dlatego możemy teraz wszystko wywrócić do góry nogami, bo to nam przyjdzie go spłacać i sprzątać i nie można nam mówić, że będzie inaczej. 




Dobra, to by było tyle populizmu i agitacji politycznej, ale teraz zobaczmy na fakty. Oto coś, co już tylko z przyzwyczajenia nazywane jest piramidą. Piramidą demograficzną Polski:

Ponieważ już chyba każdy Polak był na last minute w Egipcie (a jak nie to widział zdjęcia od swoich znajomych), to nie trzeba tłumaczyć, że piramidy mają nieco inny kształt. Na rynku pracy mamy w tej chwili dwa wyże, które jakoś trzymają nas przy życiu. Pierwszy to wyż z lat pięćdziesiątych XX w., drugi to pokolenie stanu wojennego. W ciągu 5 do 10 lat pokolenie obecnych 55-60  latków trafi na emeryturę, a na rynku pracy zostanie pokolenie stanu wojennego, które będzie musiało utrzymać:
- wielką i coraz dłużej żyjącą ilość emerytów
- swoje dzieci (będzie to mały wyż w pokoleniu które teraz się rodzi lub ma mniej niż 5 lat)
- bezrobotnych
- swoje kredyty hipoteczne (zaciągnęli je w ciągu ostatnich lat nawet na 30 - 40 lat. Jeżeli popatrzymy w tablice oczekiwanej długości życia, będą je spłacać ich dzieci)
- dług publiczny z ostatnich lat

Dramatycznie zmieni się stosunek ilości pracujących do niepracujących, który był podstawą obecnego systemu ubezpieczeń społecznych i podatków. Został on wymyślony jakieś 150 lat temu, i opierał się na takim społeczeństwie jak dziś ma Meksyk. Tam bardzo dużo ludzi, pracuje na świadczenia małej grupy emerytów. My jednak podążamy w stronę Szwecji:

Jeżeli już i tak mamy to co mamy, to nie ma sensu tkwić w starym systemie, tylko dlatego, że starsi i biedni ludzie są przecież, jak sama nazwa wskazuje, starsi i biedni i nie mogą więcej płaci. Serio, mogą, bo to od ich decyzji przy urnie, w ZUSie, u lekarza, na spotkaniu związków zawodowych i w wielu innych przypadkach to zależało. Poza tym nikt nie mówi o drastycznych podwyżkach. Mamy kilka aspektów:

1. Sam w sobie podatek dochodowy (PIT) jest małym źródłem dochodów państwa i też nie wpływa znacząco na nasz standard życia. Serio. Rzućcie okiem na swoją listę płac. Jeżeli PIT by wzrósł z 18 na 20% to nawet byście tego nie poczuli. Państwo zasadniczo też nie. Cały system podatkowy idzie w stronę podatków pośrednich, które są łatwo obliczalne i ściągalne (VAT, akcyza). Przypuszczam, że podniesienie stawki VAT do 24% i likwidacja obniżonych stawek skompensowałaby w ogóle likwidację PIT w dochodach budżetu. Dlatego, czy warto w ogóle grzebać w PIT? Chyba warto, bo obok roli czysto dochodowej podatki mają też rolę stymulującą, pokazującą pewne priorytety państwa. Weźmy za przykład ulgę internetową. Ani państwo na niej nie traci specjalnie wielkich pieniędzy, ani też nikt nie robi sobie z tego wielkich oszczędności przy dzisiejszych cenach internetu. Dlaczego zatem ona istnieje? Żeby zachęcać ludzi do korzystania z sieci. I bardzo dobrze. Z nowym systemem liczonym od wieku byłoby podobnie. Zachęcałby do zakładania rodzin i płacenia więcej, kiedy korzysta się z opieki państwa.
2. Będę używał sformułowania podatek do dochodu dosyć ogólnie, ujmując w tym, wszystko to, co jest nam potrącane od pensji w tym ZUS i ubezpieczenie zdrowotne i PFRON. Polska jest takim popieprzonym krajem, gdzie wszystko płaci się osobno. Są kraje normalne, gdzie jest jedna deklaracja, jeden przelew i państwo samo dzieli pieniądze po swoich kieszeniach. W Polsce to firmy i obywatele muszą wkładać państwu odpowiednie sumy w odpowiednie kieszenie. Dlatego, żeby nie komplikować, wejdziemy na nieco wyższy poziom ogólności.
3. Ponieważ Urząd Skarbowy to nie Vision Express, to nikt nie mówi o skali podatkowej w stylu ile masz lat, tyle procent płacisz. Pomyślcie raczej o wzroście podatków rzędu 0.5 - 1 punktu procentowego np. co dziesięć lat życia. To nie będzie stanowiło dużego obciążenia, ale będzie mobilizujące.
4. Jeżeli idziemy do ubezpieczyciela i chcemy kupić polisę na życie, to normalne jest, że mniej zapłacimy w wieku 20 lat niż 60. Tablice oczekiwanej długości życia oraz biologia są zasadniczo bezwzględne i prawdopodobieństwo, że zejdziemy lub zachorujemy rośnie z każdym rokiem naszego życia. Rośnie też stawka, jaką się płacić. Rzućcie jeszcze raz okiem na swoją listę płac. Zobaczcie ile miesięcznie płacicie na ubezpieczenie zdrowotne. To jest kilkaset złotych miesięcznie. Jeżeli nawet będę płacił te kilkaset złotych miesięcznie, to jeżeli kiedyś zachoruję na jakieś paskudztwo, to diagnoza, leczenie, operacja, a może nawet przeszczep organu, pobyt w szpitalu i rehabilitacja będzie kosztowała dużo więcej niż to co uzbieram. Tak właśnie działają ubezpieczenia i dlatego, że prawdopodobieństwo że coś takiego się zdarzy rośnie wraz z wiekiem, powinniśmy płacić więcej.
5. Oczywiście taki system podatkowy ma sens tylko przy podatku proporcjonalnym (potocznie zwanym liniowym). Przy podatku progresywny od dochodu powstałaby tak skomplikowana tabelka, że nikt by jej nie rozumiał. Podatki muszą być proste, trudne do oszukania i łatwe do ściągnięcia. Nawet kreatywność naszych rodaków nie jest tak wielka, żeby oszukiwać na wieku.
6. Żeby nie blokować, a zachęcać młodych ludzi do zakładania rodzin i utrzymywania dzieci  w wieku szkolnym, kiedy większość z rodziców będzie miała około 40 lat trzeba wprowadzić możliwość rozliczania się z wszystkimi członkami rodziny. To, pomimo wzrostu stopy podatkowej, spowoduje spadek podatku bo dochód rozłoży się na wszystkich członków rodziny a nie tylko na tych zarabiających. Im więcej dzieci, tym niższy podatek - idealne rozwiązanie prorodzinne.
7. To spowoduje pierwszy ciekawy efekt: wprowadzimy bykowe, ponieważ bezdzietni kawalerowie po trzydziestce będą płacili więcej niż ich dzietni żonaci koledzy przed trzydziestką. Swoją drogą to pasjonujące, że po tylu walkach o równość i prawa kobiet nie powstał odpowiednik bykowego, wśród płci przeciwnej. Dlaczego panny po trzydziestce, nie mają też płacić? Jak by nazwać ten podatek? Za określenie "krowie" pewnie zabiłby mnie feministki. Ale co powiedzie na "mućkowe" lub "krasulkowe"?
Wprowadzenie samego bykowego nikogo specjalnie by nie ruszyło. Znam wielu kumpli dla których nawet byłby to powód do dumy. "Płacę bykowe!" brzmiałoby jak kipiące testosteronem "mam trzydzieści lat, dobrze zarabiam, jestem singlem i rwę dziewczyny". Ale wyobrażacie sobie panny po trzydziestce, które przyznają się publicznie, że płacą "krasulkowe"? Feministki by do tego nie dopuściły. W końcu to brzuch kobiety i to ona decyduje komu, co, jak, gdzie i kiedy urodzi. OK, ale jeżeli wybierasz taki styl życia, a nikt nie każe wybrać innego, to licz się z konsekwencjami. Możesz płacić więcej. To jak z akcyzą. Możemy kupić mały, miejski oszczędny samochód i żyć ekologicznie, płacąc niższą akcyzę od silnika i paliwa. Lub wielkie V8 i płacić za nasz styl życia. Czemu nie wprowadzić takiej akcyzy od stylu życia?
Samo bykowe nie rozwiąże problemu, musi być po równo. Na piramidzie ludności wyraźnie widać, że kobiet jest więcej. Jeżeli zmusimy facetów, przez podatki, do tego żeby szukali żony to będzie ingerencja państwa w wolny rynek małżeństw. Każda taka ingerencja kończy się źle. Ponieważ podkręcimy popyt (facetów), a po stronie podażowej (kobiet) nie będzie nie będzie żadnych zachęt do zaspokojenia tego zwiększonego popytu, to cena małżeństwa (tak realnie i w przenośni) wzrośnie.
Żeby system zadziałał, muszą być kary i motywacje po obu stronach piramidy. A system opisywany tutaj bardzo elegancko je wprowadza. Jednak jako jego pomysłodawca "krasulkowego" stałbym się ulubionym celem ataków wszelkiej Manify, a moje zdjęcie byłoby rozdawane na ich spotkaniach jako podpałka do grilla.
Jednak pamiętajmy, że dzieci są niesamowicie ważne dla gospodarki. To one napędzają ekonomię. Każda gospodarka z ujemny przyrostem naturalnym się w ciągu kilkudziesięciu lat zawali.
8. Drugi ciekawy efekt, wynikający z punktu 7 to ciche i eleganckie opodatkowanie kościoła. Jeżeli wyższe podatki od dochodu będą płacili samotni faceci i kobiety, uderzy to w księży i zakonnice. Postulaty opodatkowania kościoła są coraz popularniejsze, więc może bym się z tym przebił do jakiejś grupy wyborców. Byłbym wtedy pierwszym znienawidzonym przez kościół, środowiska lewackie i feministyczne na raz. Nie wiem, gdzie znalazłbym schronienie.
9. System mobilizowałby młodych do szybkiego podjęcia pracy. Nie opłacałoby się studiować do 27 roku życia, bo wtedy mielibyśmy niższe podatki tylko przez trzy lata. Jeżeli skończylibyśmy studia wcześniej, mieli fach w ręku i wzięli się do pracy np. przed 24 rokiem życia, mielibyśmy aż sześć lat niższych podatków. Tak potrzebnych przy wyjściu na swoje, kupnie domu czy założeniu rodziny. System dawałby jasny sygnał: im szybciej zaczniesz zarabiać, tym lepiej dla ciebie.
10. System mobilizowałby wszystkich do mądrych wyborów. Jeżeli miałbym 55 lat, moje dzieci byłyby już samodzielne i nie mógłbym się z nimi rozliczać, moje podatki stałby się większe. Więc moje wybory życiowe muszą być na tyle mądre, żeby nagle nie zabrakło mi pieniędzy na utrzymanie stylu życia. Jeżeli przez całe życie nie odłożyłbym odpowiednich pieniędzy, to co w tedy? Trudno. Jeżeli sytuacja gospodarcza akurat byłaby zła? Trudno, miałeś na to wpływ.
11. I wreszcie na koniec, emerytury nie mogą być opodatkowane. To nie jest dochód, to jest coś na co pracowaliśmy przez X lat odkładając kwotę Y, żeby potem dostawać Z miesięcznie. Jeżeli ZUS płaci mi emeryturę, a potem odprowadzam podatek do US to jest bez sensu, bo obywatel znów przekłada pieniądze z kieszeni do kieszeni państwa. Państwo nie ma prawa także zabrać mi emerytury, jeżeli mam 70 lat i chcę dalej pracować. Ale dochód z pracy powinien być opodatkowany proporcjonalnie do mojego wieku i prawdopodobieństwa, że w ramach tej pracy zachoruję lub ulegnę wypadkowi. Czyli wyżej.

I tak z jednego zdania, które przeczytałem w gazecie przyszedł mi do głowy prawie cały nowy system, rozpisany dokładniej niż programy gospodarcze partii politycznych. Pewnie i tak nikt tego nie wprowadzi, ale taki system, w dzisiejszym świecie odwróconej demografii miały sens. Skoro wszystko staje na głowie, może czas postawić na głowie też podatki.

Widzicie jakieś minusy? Że nie jest sprawiedliwy i dokłada starym ludziom? A jaki system jest sprawiedliwy? Progresywny, którzy karze lepiej pracujących? Czy pogłówny, którzy każdemu każe płacić tyle samo? A może liniowy, który nie wspiera młodych przez brak żadnych ulg? Każdy ma swoje wady.

I nie mówcie mi o przypadkach singli albo ludzi którzy nie mogą mieć dzieci i wtedy płaciliby więcej niż ich sąsiedzi. To są przypadki mikro, a mi chodzi o wady i wnioski w skali makro, gdzie rządzi statystyka.

Czekam na zgłoszenia się partii politycznych i w między czasie wracam do pisania o kryzysie. To była tylko taka mała intelektualna odskocznia i zabawa. Myślę, że ciekawa.